Samen handpan spelen

Matchende stemmingen

De handpan is een prachtig instrument om samen met anderen te spelen. Om elkaar te inspireren en van elkaar te leren, maar zeker ook om de rijkdom van de klank van meerdere handpannen tegelijk te ervaren!

Hoe kies je een tweede handpan om samen te spelen?

Wij krijgen daarom regelmatig de vraag: welke matchende handpanstemmingen zijn er als ik wil samenspelen? In deze blog krijg je hierover iets meer achtergrondinformatie. Hopelijk begrijp je na het lezen van deze tekst beter welke stemmingen samengaan, en waarom dat is. Ook delen we een paar mooie onverwachte pareltjes: stemmingen die op het eerste gezicht totaal anders zijn, maar toch vanuit dezelfde toonladder zijn opgebouwd. Eerst meer leren over de toonsoorten? Lees dan ons blog "Juiste toonsoort handpan kiezen"

Handpan samenspelen: mineurstemmingen

Mineur is populair binnen de handpanscene. Dat is niet vreemd, mineur staat bekend om haar veelzijdigheid. Het heeft melancholie in zich, maar kan ook opgewekt, energiek of juist ontspannend klinken. Een overgrote meerderheid van de handpannen is mineur, waarvan de bekendste voor velen van jullie waarschijnlijk de Kurd-stemming is.

Toch zijn er veel meer mineur stemmingen binnen de handpanwereld. Stemmingen die allemaal net anders zijn opgebouwd, maar dezelfde basis hebben. Onder deze mineurbasis vallen onder andere Kurd, Annaziska, Celtic Minor, Amara, Mystic, Pygmy, Low Pygmy & Integral.

Bij Handpanshop is het merendeel van de handpannen in een van bovenstaande stemmingen, en dat is met reden. Dit zijn de stemmingen die veruit het meest voorkomen, en populair zijn onder zowel beginnende als gevorderde spelers.

Voor al deze stemmingen geldt: als je dezelfde grondtoon hebt (D bijvoorbeeld), gaat het volledig samen. Een D Kurd gaat dus perfect samen met een D Pygmy. Ze hebben niet exact dezelfde toonopbouw, maar alle tonen matchen met elkaar. Als je gaat samenspelen, zijn deze verschillen in opbouw juist leuk: je kunt allebei vrij spelen, maar het resultaat per speler is toch anders!

Handpan samenspelen: majeurstemmingen 

Majeur is de opgewektere toonladder. Deze toonladder kleurt meer richting vrolijke en zonnige klanken, en zorgt voor een lach op ieders gezicht. Majeur zit dus duidelijk wat meer aan een kant van het gevoelsspectrum, maar wel een heerlijk vrolijke kant.

Majeur heeft de laatste tijd een behoorlijke opmars gemaakt binnen de handpanwereld. 
Met name de populaire Ashakiran stemming heeft hieraan bijgedragen. Je ziet deze stemming steeds meer voorbijkomen, en met reden. Het is een prachtige zonnige klank, die mooi past bij het karakter van de handpan.

Er zijn meer majeurstemmingen binnen de handpanwereld. De meest populaire zijn Paradiso, Celtic Major, Sabye en Ashakiran. Ook hier geldt weer: als het dezelfde grondtoon heeft, geeft het 100% matchende handpanstemmingen. Om je een voorbeeld te geven: een D Paradiso gaat perfect samen met een D Ashakiran.

Handpan samenspelen: lydische stemmingen

Met mineur en majeur hebben we het leeuwendeel van de handpanstemmingen wel gehad. Toch komen er met regelmaat nieuwe handpanstemmingen bij, en worden ook minder standaard toonladders onderzocht. Zo ook de lydische toonladder. Lydisch geeft een dromerig en positief karakter aan je spel, het is een heel sprekende toonladder. Het heeft veel weg van majeur, maar heeft ten opzichte van majeur één toon die afwijkt.

Voor lange tijd was Aegean de enige handpanstemming die lydisch was. Een aantal jaar terug is daar de inmiddels populaire Nordlys-stemming aan toegevoegd. Nordlys is qua opbouw totaal anders dan Aegean, maar de basistoonladder is identiek. Beide zijn lydisch, en ook hier geldt dus weer dat deze twee perfect matchende handpanstemmingen op kunnen leveren als ze dezelfde grondtoon hebben.
Hier moeten we wel bij vermelden dat deze twee stemmingen niet vaak dezelfde grondtoon delen. Aegean zit meestal ergens rond de B, C of D; terwijl Nordlys zich vaak rond de lage F bevindt. In de praktijk zul je dus toch niet zo snel een matchende Aegean en Nordlys tegenkomen.

Handpan samenspelen: dorische stemmingen

Dorisch is de meest dromerige stemming van deze serie. Het is een populaire toonladder binnen de jazzscene, en is sinds een aantal jaar ook te vinden binnen de 
handpanstemmingen. La Sirena is dé dorische handpanstemming. Vooralsnog ook nog de enige, maar hier zal in de toekomst vast verandering in komen!  

Binnen dorisch zijn er dus geen matchende handpanstemmingen te vinden; er is tenslotte maar één dorische handpanstemming. Toch is deze stemming de moeite waard om te benoemen. Onderaan deze pagina, bij de onverwachte pareltjes, vind je La Sirena zeker nog terug. 

Samenvattend handpan combineren 

Je kunt dus het makkelijkst matchende handpanstemmingen vinden als je een speler vindt die dezelfde toonladder als jou heeft (mineur, majeur, lydisch of dorisch), en in dezelfde grondtoon (bijvoorbeeld D). Het hoeft dus niet exact dezelfde stemming te zijn. Alles binnen dezelfde grondtoon en toonladder matcht, ook als het niet een identieke toonladder oplevert.

Onverwachte pareltjes

Maar wat nou als je wil samenspelen met handpannen in een andere stemming? Het kan te gek zijn om twee handpannen bij elkaar te treffen die op het eerste gehoor totaal anders zijn, maar toch samengaan. Uitleggen waarom sommige stemmingen samengaan wordt al snel behoorlijk ingewikkeld en theoretisch. Dit laten we binnen deze tekst daarom achterwege. Wel delen we graag met je welke matches mogelijk zijn!

Het is belangrijk om het volgende te weten: als de basistoonladder (mineur, majeur, lydisch, dorisch) niét matcht, gaat de grondtoon (bijvoorbeeld D) ook nooit matchen. Toonladder en grondtoon gaan samen op. Het is dus óf een match tussen zowel de grondtoon (bijvoorbeeld D) als de toonladder (bijvoorbeeld mineur), of een match waarbij beide factoren juist niet matchen.
 
Dit betekent dus niet dat bijvoorbeeld een mineur en een majeur stemming nooit samengaan. Het betekent dat twee niet identieke toonladders alleen samen passen als de grondtonen óók niet identiek zijn (maar wel een vaste verhouding tot elkaar hebben).

Dit laatste - verschil in zowel toonladder en grondtoon - ga je hieronder zien bij de voorbeelden. Deze voorbeelden lijken totaal verschillend, maar passen verrassend genoeg 100% bij elkaar!

De bovenstaande alinea klinkt wellicht al wat complex. Omdat de theorie nog een stuk verdergaat, laten we dat gedeelte dus zitten. Wel delen we in deze tekst de mooiste matchende handpanstemmingen met je.
 

• D3 Kurd + F3 Major

D mineur is een perfecte match met F majeur. Je zou dus hier Kurd ook kunnen inruilen voor elke andere mineur handpanscale die er is. Ditzelfde geldt voor de majeurstemmingen. Zo gaat bijvoorbeeld D3 Pygmy dus ook perfect samen met F3 Paradiso. Zolang het maar een D mineurstemming en een F majeurstemming is.
 

• C#3 Annaziska + E3 Ashakiran

Eigenlijk is dit exact hetzelfde als de combinatie hierboven, maar dan alles 1 toontje lager. Annaziska is mineur, Ashakiran is majeur. C# mineur gaat perfect samen met E majeur. Dit geldt dus bijvoorbeeld ook voor C# Amara en E Sabye. Ook een perfecte match!
 

• B2 Celtic Minor + D3 Paradiso

Een populaire match! Zowel B Celtic Minor als D Paradiso zijn populaire stemmingen. Wij hebben deze match bij Handpanshop vrijwel altijd op voorraad. Leuk om ook eens live uit te proberen dus. Deze match is eigenlijk weer dezelfde als de twee hierboven, maar dan een hele toon lager. B Mineur gaat dus perfect samen met D Majeur. Je zou dus bijvoorbeeld een B Kurd ook perfect kunnen matchen met een D Ashakiran. 
 
Dan de minder makkelijk te vinden matches:

• F#2 Nordlys + Eb3 La Sirena 

Deze twee stemmingen lijken op het eerste gezicht én gehoor niets met elkaar te maken te hebben. Toch delen ze 100% dezelfde tonen. Mocht je het in uitgeschreven noten willen zien, dan moet je F# Nordlys wel even omrekenen naar Gb Nordlys (wat exact hetzelfde klinkt). Dat laatste hoeft dus niet, want dat hebben wij al voor je gedaan. Het enige wat jij hoeft te weten: deze twee stemmingen klinken volledig verschillend van elkaar, maar matchen perfect!
 

• D3 Aegean + F#3 Low Pygmy

Deze onverwachte match is bekend geworden door Malte Marten. Het zijn twee van zijn favoriete stemmingen. En ze gaan niet een beetje samen, ze leveren (net als andere voorbeelden in deze tekst) een perfecte match op. Aangezien Low Pygmy een mineurstemming is, geldt hier ook weer dat elke andere mineurstemming in F# óók perfect matcht met D3 Aegean. In de praktijk is mineur in F#3 meestal Low Pygmy, je zult deze match dus het snelst tegenkomen. 

• D3 Aegean + F#2 Pygmy

Dit is in feite dezelfde stemming als die hierboven, maar binnen F# zijn twee specifieke mineurstemmingen populair. Naast F#3 Low Pygmy is dat F#2 Pygmy. De namen lijken misschien op elkaar, maar de karakters zijn compleet anders. Wat ze gemeen hebben: ze zijn allebei mineur, en ze passen perfect bij D3 Aegean.
 

• C#3 Aegean + F3 Low Pygmy

Dit is in feite exact dezelfde match als D3 Aegean + F#3 Low Pygmy, maar dan alles één toontje lager. C#3 Aegean komt wat minder voor, maar F3 Low Pygmy is juist behoorlijk populair. Aegean en Low Pygmy zijn volledig verschillende stemmingen, maar tegelijk ook een prachtige en perfecte match!
 

• C#3 Aegean + F2 Pygmy

Ook dit is eenzelfde match als een eerder genoemde: D3 Aegean en F#2 Pygmy. 
Deze match is gelijk, maar dan is C#3 Aegean en F2 Pygmy één toontje lager. F2 Pygmy is ontzettend populair geworden door de bekende video op de Chinese Muur van Kabecao. Een perfecte match met C#3 Aegean dus!
 

• C3 Aegean + E Amara

De laatste match, maar zeker niet de minste. Zowel C Aegean als E Amara zijn ontzettend populaire stemmingen! Deze match is dus nog redelijk makkelijk te maken. Wij hebben beide stemmingen meestal wel in huis, dus deze match is bij ons live uit te proberen!

Handpanstemmingen die moeilijk matchen

Stemmingen matchen dus gemakkelijk als ze dezelfde toonsoort (mineur, majeur, lydisch, dorisch) hebben. Ze matchen iets minder makkelijk als het twee verschillende toonsoorten zijn (zoals bijvoorbeeld mineur met lydisch). Maar zijn deze matches te vinden , dan zijn ze wel prachtig! De meest waarschijnlijke heb je hierboven kunnen lezen.

Wellicht speel jij op een stemming die hier niet tussen staat. Het zou in dit geval kunnen dat jouw stemming moeilijker te matchen is. Met name toonladders die wat meer oosters klinken, matchen niet gemakkelijk.

Heb jij een Hijaz, Saladin of een Ragadesh? Dan is de enige 'match' dezelfde stemming: een D Hijaz gaat uiteraard altijd samen met een D Hijaz. Verder zijn bij deze tunings helaas geen stemmingen te vinden die een 100% match zijn.

Voor de volledigheid
Binnen deze tekst is niet gesproken over het aantal tonen op de handpan. Dat is namelijk voor de matches niet relevant . Een D Kurd20 speelt en klinkt absoluut heel anders dan een D Kurd9, maar het is qua toonladder exact hetzelfde.

Ook hebben we binnen deze tekst alleen matchende handpanstemmingen benoemd die 100% matchen, omdat dit met samenspelen het best werkt.
 
Mocht je het oké vinden om bij het samenspelen sommige tonen over te slaan omdat deze niet samengaan met een andere handpan, dan zou je dus bijvoorbeeld matches kunnen vinden die slechts voor 75% samengaan. Dat zijn nog steeds een hoop tonen die wél samengaan.

In dat geval ontstaan weer allemaal nieuwe matches. Dit is alleen wel echt maatwerk, en niet in één tekst uit te werken. Als je hiernaar op zoek bent, raden we je aan om even langs te komen bij ons in Driebergen. De koffie staat voor je klaar!