Onderhoud handpan
Beste verzorging en bescherming van de handpan
Een goede handpan kan echt wel wat hebben, dus er krampachtig mee omgaan is zeker niet nodig! Maar een bepaalde mate van bescherming en verzorging helpen zo lang mogelijk plezier te hebben van je handpan. Hieronder geven we advies. Dit zijn echter richtlijnen en geen strikte regels.
Beschermen handpan
Stoten en vallen
Het is belangrijk om vallen en stoten te voorkomen, zodat er geen toonveld ontstemd raakt. Berg daarom je handpan altijd goed op en gebruik een degelijke display-standaard of staande standaard.
Vervuiling
Vergeet niet dat je handpan ook beschadigd kan raken van bepaalde (vloei)stoffen. Denk bijvoorbeeld aan zout en zuren. Daarom kan je het beste altijd je handen wassen voordat je gaat spelen.
Verkeerd gebruik
Een toonveld kán ook ontstemd raken door verkeerd gebruik. Een handpan is bedoeld om te bespelen met je vingers. Speel bij voorkeur niet met de vlakke hand zoals je bijvoorbeeld een djembé bespeelt. Stokjes kunnen het oppervlak beschadigen, wat de toon beïnvloedt. Vergeet ook niet om eventuele ringen en andere metalen voorwerpen van vingers en handen te verwijderen. En pas op met (kleine) kinderen; wanneer een metalen lepel de handpan hard raakt, kan dat een toonveld ‘onttunen’.
Klimaat
Om roest te voorkomen, is het belangrijk dat de pan zo min mogelijk in vochtige omstandigheden verblijft. Hierbij enkele tips:
- Bewaar de handpan niet in een vochtige hoes.
- Voorkom condensvorming door de pan niet langer dan nodig in de handpan-tas of handpan-koffer te bewaren, maar plaats de pan op een standaard of kussentje.
- Het is geen groot probleem als de pan een keer een beetje nat wordt, bijvoorbeeld door regen. Maak de pan daarna wel meteen weer goed droog (ook aan de binnenkant)!
- Blootstelling aan zout kan het roesten versnellen of vlekken veroorzaken. Als je op of nabij een strand speelt, behandel dan vooraf de handpan met olie. En maak de handpan na het spelen direct schoon.
- Een handpan kan op zich prima tegen hoge of lage temperaturen (-30 tot of +30 °C). Door een temperatuurverandering zal de stemming altijd iets mee veranderen. Dit is normaal en zal geen permanente toonverandering of schade aan het instrument tot gevolg hebben. De stemming verandert weer naar haar originele frequentie en toonsoort, wanneer de temperatuur weer op de normale waarde komt.
Echter, extreme temperatuurverschillen kunnen wel een probleem vormen. Daarom raden we aan de handpan nooit in direct zonlicht te laten staan (achter het raam of in de auto) of naast een warmtebron (radiator, kachel, openhaard, etc.) Als de handpan zo warm wordt dat het pijnlijk is je hand erop te houden (zoals een motorkop die ’s zomers een tijd in de zon heeft gestaan), dan kan de handpan van klank veranderen.
Is het echter niet te voorkomen dat de handpan in de auto ligt, zorg dan dat deze uit de zon staat en dek de handpan af. Misschien wordt de handpan dan alsnog een beetje warm, maar dat kan hij prima verdragen.
Verzorgen handpan
Behandelen met handpan-olie
Om het uiterlijk en de klank van je instrument mooi te houden, is het verstandig om je handpan elke keer na het spelen even af te nemen en te behandelen met een natuurlijke olie. De olie beschermt het materiaal tegen invloeden van buitenaf zoals vuil, zuur en vet.
Hoe breng ik olie aan op mijn handpan?
Stap 1: Om eventuele vuilresten te verwijderen, reinig je de handpan eerst met een apart doekje en alcohol (70-96%), verkrijgbaar bij de drogist of apotheek (dit heet Alcohol Ketonatus).
Stap 2: Nadat de pan goed droog is, breng je enkele druppels onderhoudsolie aan op de handpan. Deze verspreid je zachtjes en gelijkmatig met een microvezeldoekje over het hele oppervlak, ook langs de randen. Achtergebleven olie kun je met een schoon doekje verwijderen. NB. Op een gegeven moment raakt je doekje redelijk verzadigd en heb je weinig olie meer nodig. Als je merkt dat het doekje echt behoorlijk vies en plakkerig is geworden, kan je misschien beter met een nieuw doekje starten.
Stap 3: Speel je met blote benen, bijvoorbeeld in de zomer, neem dan ook de onderkant van de handpan mee. De binnenkant van de pan hoef je dan niet schoon te maken.
LET OP: zowel het reinigen als het aanbrengen van de olie moet voorzichtig gebeuren. Druk niet te veel op de handpan.
Welke olie gebruik ik het best voor mijn handpan?
Belangrijk is dat jouw onderhoudsolie uit natuurlijke olie bestaat en geen agressieve stoffen zoals terpentijn bevat. Een goede olie is Chaya® handpan olie of Phoenix olie.
Bij ons krijg je bij aankoop van een handpan, gratis olie en een geschikt schoonmaakdoekje.
Schoonmaken en verwijderen vlekken van de handpan
Vuil, vlekken of oude olieresten verwijder je met alcohol (70-96%) verkrijgbaar bij de drogist of apotheek (dit heet Alcohol Ketonatus). Behandel de pan vervolgens weer met olie (zie hierboven voor instructies).
Onderhoud verschillende metaalsoorten
Bovenstaand advies geldt voor alle handpannen. Graag geven we nog een aanvulling voor de verschillende metaalsoorten.
Genitreerd staal
Genitreerd staal is goed beschermd tegen invloeden van buitenaf, waaronder roestvorming. Nitreren beïnvloedt de klankkleur positief, maakt het metaal vormvast en geeft tevens een goede bescherming.
Roestvast staal (stainless steel)
Dit metaal is goed beschermd tegen invloeden van buitenaf, met name tegen roestvorming. Toch bestaat er een kleine kans dat dit alsnog gebeurt. Belangrijk dus om ook deze instrumenten goed te beschermen en te onderhouden.
Ember steel
Ember steel is een soort roestvrij staal dat speciaal voor handpannen is ontwikkeld. Door kleine afwijkende chemische en mechanische eigenschappen, reageert dit staal wel veel sneller op vuil en vocht. Wanneer dit niet tijdig wordt schoongemaakt, ontstaan er vlekken. Daarom bij voorkeur na het spelen altijd schoonmaken met alcohol en daarna met olie behandelen. Ontstane vlekken zijn echter puur optisch en hebben geen enkele invloed op de duurzaamheid en/of de klank van de handpan.
Na verloop van tijd zullen alle ember steel handpannen iets verkleuren. De één noemt dat “patina” en vindt het mooi en de ander vindt het jammer. Mensen die graag een ‘strakke’ handpan willen behouden, kunnen beter voor een andere metaalsoort kiezen.
Blauwstaal (bluesteel)/RAW-steel/onbehandeld staal
Dit metaal is het meest gevoelig voor aantasting zoals roestvorming en verdient daarom extra aandacht qua onderhoud en bescherming. Dit type staal wordt overigens nog nauwelijks gebruikt.
Google-review:
Thomas Kwakernaat: “De service en ontvangst zijn fijn, je krijgt alle ruimte om je vragen te stellen en eerlijke antwoorden. De Chaya die ik heb mogen laten maken in 432 Hz is in mijn favoriete toonsoort C harmonisch mineur Met de nieuwe staalsoort die is gebruikt vind ik de Handpan beduidend mooier klinken dan mijn originele pan. Tnx!!!”
